Samotni rodzice nie mają łatwo. Zdarza się, że
rodzic zaczyna w pojedynkę wychowywać dziecko nie od momentu jego urodzenia,
ale w późniejszym czasie. W przypadku, gdy między rodzicami dziecka dochodzi do
separacji, pojawia się kilka kluczowych kwestii, które mogą być niezrozumiałe
bądź nie do zaakceptowania przez jednego lub oboje rodziców.
Prawo zupełnie
inaczej traktuje małżeństwa, a inaczej odnosi się do par żyjących w
konkubinacie. W niniejszym artykule przedstawimy pokrótce, jakie problemy mogą
pojawić się w przypadku separacji, omówimy również zagadnienia, które należy
przemyśleć, w momencie gdy decydujemy się na samotne wychowywanie dziecka.
Odpowiedzialność
rodzicielska
Odpowiedzialność
rodzicielska (Parental Responsibility) dotyczy wszelkich praw, obowiązków,
mocy, odpowiedzialności i władzy, które posiada rodzic w stosunku do
dziecka.  Istotne jest, aby rodzice
sprawujący odpowiedzialność rodzicielską byli odpowiednio poinformowani i aby konsultowano
się z nimi we wszystkich sprawach dotyczących ich pociechy.
Odpowiedzialność
rodzicielska jest zawsze przyznawana matce (z wyjątkiem skrajnych przypadków,
kiedy sąd orzeka o wstrzymaniu bądź odebraniu jej tejże odpowiedzialności). W
sytuacji, gdy rodzice w momencie narodzin dziecka są małżeństwem, oboje
automatycznie sprawują nad nim odpowiedzialność rodzicielską. Jeśli natomiast
rodzice nie byli w związku małżeńskim, gdy ich dziecko przyszło na świat,
wówczas wyłącznie matka będzie sprawowała nad nim odpowiedzialność
rodzicielską, ojciec zaś będzie miał taką możliwość tylko jeśli:
(a)            
jego
imię i nazwisko widnieje na akcie urodzenia dziecka
(b)            
rodzice
dziecka wspólnie zgodzą się na ponowną rejestrację narodzin – pod warunkiem, że
dziecko przyszło na świat po 1 grudnia 2003r.
(c)            
zarówno
ojciec jak i matka dziecka podpiszą oficjalną umowę przyznającą im wspólną
odpowiedzialność rodzicielską
(d)            
ojciec
złoży wniosek do sądu o wydanie nakazu przyznania mu odpowiedzialności
rodzicielskiej
Wspólna
odpowiedzialność rodzicielska oznacza, iż niektóre decyzje dotyczące dziecka
muszą być dokonywane za zgodą drugiego z rodziców bądź po uprzednim
poinformowaniu go i skonsultowaniu z nim danej kwestii.
Wyjaśnijmy to na
kilku przykładach przedstawiających sytuacje, w których rodzice wspólnie
sprawujący odpowiedzialność rodzicielską żyją w separacji, zaś dziecko mieszka
na stałe z matką.   
Przykład nr 1 –
matka zamierza zapisać dziecko do danej szkoły. Przed podjęciem decyzji, ma ona
obowiązek poinformować ojca dziecka i skonsultować się z nim w tej sprawie. W
przypadku braku porozumienia, o wyborze szkoły dla dziecka zadecyduje sąd po
uprzednim wysłuchaniu argumentów każdego z rodziców. Ewentualnie, rodzice
dziecka mogą skorzystać z mediacji i uzgodnić tę kwestię z pomocą bezstronnego,
prawnego specjalisty.
Przykład nr 2 –
jedno z rodziców chce zabrać dziecko na wakacje w semestrze szkolnym lub w
okresie, kiedy dziecko zwykle przebywa z drugim rodzicem. Zanim decyzja w tej
sprawie zostanie podjęta, musi być wspólnie omówiona i uzgodniona przez
rodziców. Podobnie jak w poprzednim przykładzie, jeśli rodzice nie dojdą do
porozumienia, decyzję podejmie sąd bądź też rodzice skorzystają z pomocy
mediatora, który ułatwi rozwiązanie sporu.
W przypadku, gdy zaistnieje
konieczność skierowania sprawy do sądu, jeden z rodziców ma obowiązek złożyć
wniosek o postanowienie dotyczące kwestii szczegółowej (Specific Issue
application) lub o zakaz dokonywania określonych czynności (Prohibited Steps
application).
Przykład nr 3 –
dziecko doznało urazu, bądź zachorowało i matka lub ojciec muszą zdecydować,
jakiemu leczeniu poddać dziecko oraz do którego lekarza pójść na wizytę. Tego
rodzaju decyzja może zostać podjęta przez jednego z rodziców, przy jednoczesnym
poinformowaniu drugiego rodzica.
Istnieje jeszcze
wiele innych przykładów przedstawiających podobne sytuacje. W razie
jakichkolwiek wątpliwości, warto porozmawiać i poruszyć daną sprawę z drugim
rodzicem. Wielu sporów sądowych można by było uniknąć, gdyby tylko rodzice
rozmawiali ze sobą na istotne tematy dotyczące ich dzieci zamiast ignorować drugiego
z rodziców nie informując go o ważnych kwestiach. Nawet jeśli jeden z rodziców
sprawujący odpowiedzialność rodzicielską nie kontaktuje się często z dzieckiem,
nadal ma prawne obowiązki, prawa, zobowiązania i odpowiedzialność (nawet gdy
nie traktuje ich z należytą powagą). Niekiedy trudno jest rodzicom będącym w
separacji porozumiewać się ze sobą w sprawach ważnych dla ich dzieci. Warto
nadmienić, iż zarówno sądy jak i prawo nie dążą do udzielenia pierwszeństwa ani
przewagi rodzicowi, z którym mieszka dziecko, nawet jeśli drugi rodzic nie
wykazuje żadnego zainteresowania. Zadaniem sądu jest odpowiednie pokierowanie
relacji rodziców i zagwarantowanie, iż nawet jeśli doszło do trudnego rozpadu ich
związku, dobro i przyszłość dziecka jest zapewniona poprzez wychowanie go w
warunkach, gdzie dziecko widzi, iż rodzice – choć żyją w separacji – nadal
skutecznie i zgodnie współpracują ze sobą (nawet jeśli nie darzą już siebie
uczuciem).
Samotni rodzice,
którzy dzielą odpowiedzialność rodzicielską z drugim rodzicem muszą pamiętać,
iż nie mogą podjąć decyzji o przeprowadzce do innego miasta czy kraju bez jego
zgody. Stanowiłoby to formę uprowadzenia dziecka i miałoby poważne konsekwencje
w sądzie. Dlatego planując przeprowadzkę, należy zawsze uzyskać zgodę drugiego
rodzica, jeśli natomiast nic nie prognozuje porozumienia, powinno się złożyć
wniosek do sądu o przyznanie zgody na zmianę miejsca zamieszkania. Żyjąc w
separacji, każdy z rodziców dziecka ma obowiązek przekazać drugiemu swój adres
zamieszkania oraz dane kontaktowe i, o ile w szczególnych przypadkach, policja
lub sąd tego nie nakażą, rodzice nie mogą trzymać tych danych w tajemnicy.
Wnioski o
ustalenie kontaktów i miejsca zamieszkania dziecka
W przypadku, gdy
pomiędzy matką a ojcem dziecka dojdzie do sporu o to, z kim dziecko zamieszka
lub o częstotliwość kontaktów z rodzicem nie opiekującym się nim na co dzień,
należy złożyć wniosek do sądu.
Nie zawsze jest
tak, że dziecko powinno mieszkać tylko z matką, a ojcu przysługują jedynie tymczasowe
kontakty, na przykład co drugi weekend. Niekiedy taki układ jest najbardziej
odpowiedni, aczkolwiek w każdej rodzinie mamy do czynienia z odrębną sytuacją,
którą należy wziąć pod uwagę. Nie istnieją żadne zasady ani przepisy
stanowiące, jak często i jak długo rodzic może mieć kontakt z dzieckiem. W
niektórych przypadkach, rodzice mają możliwość ustalenia szczegółowego planu
kontaktów na dwa tygodnie lub nawet na miesiąc z góry, obejmującym dokładne
ustalenia co do godzin i miejsc odbioru dziecka. Uzgodnienie tych kwestii
zależne jest od rodziców (lub sądu). Ponadto, sprawy sądowe o ustalenie
kontaktów obejmują także ustalenie, z kim dziecko będzie spędzało dni wolne, w
tym wakacje szkolne, Święta Bożego Narodzenia, Wielkanoc czy urodziny.
Warto nadmienić,
iż w pewnych okolicznościach istnieje możliwość uzyskania nakazu zamieszkania
dziecka u obojga rodziców. Zarówno w tym przypadku, jak i przy innych ustaleniach
należy uzyskać profesjonalną poradę prawną, aby być w pełni świadomym
wszystkich dobrych i złych stron różnych opcji.

Kwestie finansowe

Rodzic, z którym
dziecko nie mieszka na stałe jest obowiązany płacić na nie alimenty. Ich
wysokość ustalana jest przez rodziców dziecka, natomiast jeśli nie chcą
podejmować wspólnie decyzji – przez Agencję Alimentacyjną (Child Support
Agency). Zgodnie z obecnym systemem alimentacyjnym, wysokość miesięcznych
płatności na dziecko wynosi 15% dochodów netto na jedno dziecko (20% na dwójkę
i 25% na trójkę lub więcej dzieci). Niektóre okoliczności mogą oznaczać
konieczność zmiany wysokości alimentów, na przykład jeśli dziecko przebywa u
rodzica przez ponad 52 noce w roku (t.j. przynajmniej jedna noc w tygodniu),
bądź też jeśli rodzic otrzymuje niektóre świadczenia w postaci zasiłków, ulg
lub dodatków.
W przypadku odmowy
płacenia alimentów przez rodzica, Agencja Alimentacyjna ma prawo wysyłać mu
upomnienia i wyegzekwować płatność.
Istnieją sytuacje,
w których rodzic opiekujący się na co dzień dzieckiem ma prawo wnieść do sądu,
na mocy załącznika nr 1 do ustawy o dzieciach z 1989r (Children Act 1989), o
ustalenie dodatkowych płatności na utrzymanie dziecka. W tym przypadku, sąd
może orzec o dopłacie do alimentów wyliczonych przez agencję alimentacyjną.
Ponadto, sąd może nakazać uiszczenie przez drugiego rodzica szkolnych opłat
oraz pokrycie wszelkich wydatków związanych z edukacją dziecka, a także
dodatkową pomoc finansową, jeśli dziecko wymaga specjalnej opieki (na przykład
jeśli jest niepełnosprawne). Kolejną kwestią, o której może zadecydować sąd, to
ewentualna konieczność jednorazowego pokrycia kosztów opieki oraz przeniesienia
praw do nieruchomości (bądź do najmu) na rodzica, który na co dzień sprawuje
opiekę nad dzieckiem, a także, czy tenże rodzic powinien zostać uprawniony do
zajmowania lokalu mieszkalnego (wykluczając tym samym drugiego rodzica) do
momentu uzyskania przez dziecko pełnoletności.
Warto poważnie
zastanowić się nad złożeniem wniosku o dodatkowe wsparcie finansowe na mocy
załącznika nr 1, w szczególności, jeśli po rozpadzie związku, opiekę nad
dzieckiem sprawuje niezamężny rodzic, a także gdy drugi z rodziców posiada
znaczne zasoby finansowe (dochód plus majątek). Niezwykle istotne w tej
sytuacji jest zasięgnięcie porady prawnej, aby dowiedzieć się, czy dziecku
należy się dodatkowe wsparcie finansowe.
Rodzice samotnie
wychowujący dzieci mają do dyspozycji również inne sposoby na ograniczenie
wydatków bądź zwiększenie dochodów – mogą na przykład ubiegać się o ulgi
podatkowe dla osób pracujących i posiadających dzieci, zasiłek na dziecko, a
także o uzyskanie zniżki podatku lokalnego (Council Tax) dla osób, które jako jedyne
zajmują lokal mieszkalny. W zależności od sytuacji materialnej rodzica, a
niekiedy i dziecka (zazwyczaj związanej ze stanem zdrowia), rodzic może uzyskać
również inne zasiłki.
Dziadkowie i
pozostali członkowie rodziny

Zdarzają się
sytuacje, kiedy władze lokalne dążą do odebrania dziecka obojgu rodzicom. Są to
wyjątkowe przypadki, gdy poziom opieki sprawowanej przez matkę i ojca jest
nieodpowiedni lub gdy dziecku będącemu pod opieką rodziców grozi krzywda.
Dziecko wówczas jest umieszczane w opiece zastępczej i może zostać skierowane
do adopcji. Procedura ta określana jest jako postępowanie w sprawie opieki nad
dzieckiem (care proceedings).
W tej sytuacji,
dziadkowie oraz pozostali członkowie rodziny mogą złożyć wniosek do sądu o
nakaz zamieszkania dziecka z nimi, tak aby mogli przejąć opiekę nad dzieckiem.
Jeśli są ku temu odpowiednie przesłanki, sąd może również wydać tzw. nakaz
opieki specjalnej przyznający sprawowanie opieki nad dzieckiem osobie nie
będącej jego rodzicem, np. dziadkowi, babci lub innemu członkowi rodziny. Nakaz
ten nadaje im odpowiedzialność rodzicielską jednocześnie ograniczając lub
odbierając ją rodzicom dziecka. Podczas gdy w wyniku postępowania w sprawie
opieki nad dzieckiem, rodzice nadal mogą utrzymywać kontakty ze swoją pociechą,
w postępowaniu o skierowanie dziecka do adopcji, relacja pomiędzy rodzicami a
dzieckiem zostaje zazwyczaj całkowicie zerwana.
Rodzice bądź dalsi
członkowie rodziny, na przykład dziadkowie powinni zawsze zasięgać fachowej
porady prawnej, aby w pełni znać swoje prawa i wiedzieć, jakie są dostępne
możliwości w kwestiach dotyczących ich dzieci (lub wnuków). Równie istotne
jest, aby po rozpadzie związku, rodzice sprawujący opiekę nad swoimi pociechami
byli w pełni świadomi, jakie prawne opcje są dla nich dostępne oraz jak w
maksymalnym stopniu mogą skorzystać z rządowych świadczeń.
Autorzy: Daniel Sanders oraz Ewa Erdmann

Jeśli chciałbyś uzyskać poradę prawną w związku z
powyższymi zagadnieniami bądź jakimikolwiek innymi kwestiami dotyczącymi
rodziny, np. rozwodem, skontaktuj się z Danielem Sanders, starszym prawnikiem w
kancelarii Paris Smith LLP, pod numerem 02380 482279. Daniel mówi w języku
polskim i chętnie udzieli stosownej porady podczas wstępnej konsultacji, której
pierwsze 30 minut jest darmowe. 
- Reklama -

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Napisz komentarz
Wpisz swoje imię tutaj